تۆۋەندىكى ماقالە ANI تەرىپىدىن ئېلان قىلىنغان.
ئامېرىكا ۋاشىنگىتون ، ئامېرىكا (ANI): «سۈرگۈندىكى شەرقىي تۈركىستان ھۆكۈمىتى خىتاينىڭ 75 يىللىقىنى لەنەتلەش مۇناسىۋىتى بىلەن ئاخبارات ئېلان قىلدى».
سۈرگۈندىكى شەرقىي تۈركىستان ھۆكۈمىتىنىڭ رەئىسى مەمتمىن ئەلا: «خەلق»جۇمھۇرىيىتى ئەمەس، بەلكى ‹خىتاي ھۆكۈمىتى› دەپ ئاتىدى. ئۇ يەنە: «بۇ ئىسىم خىتاي كومپارتىيىسى (CCP) تەرىپىدىن ئوتتۇرىغا قويۇلغان بولسىمۇ، تاجاۋۇزچى خىتاي ئىمپېرىيىسىنىڭ تېخىمۇ رەھىمسىز ۋە ئالدامچىلىق شەكلىنىڭ ئەسلىگە كېلىشى. ‹1-ئۆكتەبىر خىتاي ئىمپېرىيىسىنىڭ ئاتالمىش جۇڭگو دەپ تۇغۇلغان ۋاقتىدۇر. خىتاي ھۆكۈمىتى ‹جاھانگىرلىككە قارشى تۇرىمەن› دەپ يالغان ئېيتىپلا قالماي، ج ك پ ئۇنى ئەسلا قوبۇل قىلمىدى. ئەكسىچە، تېخىمۇ كېڭەيتتى»دېدى.
سۈرگۈندىكى شەرقىي تۈركىستان ھۆكۈمىتى بۇ خاتىرە كۈنىنى تېخىمۇ ئەيىبلەپ مۇنداق دېدى: خىتاي ھۆكۈمىتى 1949-يىلى 10-ئاينىڭ 1-كۈنى قۇرۇلۇپ ئۇزۇن ئۆتمەي، 12-ئۆكتەبىر شەرقىي تۈركىستانغا بېسىپ كىرىپ، مۇستەقىللىقىنى تارمار قىلىشنى مەقسەت قىلدى. شۇنىڭدىن كېيىن، خىتاي ھۆكۈمىتى شەرقىي تۈركىستاننىڭ ئىگىلىك ھوقۇقىنى يوقىتىش، مەدەنىيىتىنى باستۇرۇش ۋە ئىرقىي قىرغىنچىلىق… قاتارلىقلارنى ئېلىپ بېرىش ئۈچۈن ئىزچىل بۇزغۇنچىلىق ھەرىكەتلىرىنى ئېلىپ باردى.
ئاخباراتتا مۇنداق دېيىلدى: دۆلىتىمىز بېسىۋېلىنغاندىن كېيىن، مۇستەملىكىچىلىك، كەڭ كۆلەملىك تۇتقۇن قىلىش، مەجبۇرىي تۇغماس قىلىش ۋە كەڭ كۆلەملىك نازارەت قىلىش قاتارلىقلارغا دۇچ كەلگەندىن كېيىن، قاتتىق زۇلۇم ۋە ئىرقىي قىرغىنچىلىق مەركىزىگە ئايلاندى ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، خىتاي ئوتتۇرا ۋە جەنۇبىي ئاسىيادىكى تېررىتورىيەلىك كېڭەيمىچىلىك مۇددىئاسىنى ئىشقا ئىشقا ئاشۇرۇشتا بۇ يەردىن پايدىلاندى.
سۈرگۈندىكى شەرقىي تۈركىستان ھۆكۈمىتى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ «خىتاي ئارزۇسى» نى پۈتۈنلەي كونترول قىلىشنى قولغا كەلتۈرۈش ۋە ئۇ ئىشغال قىلغان مىللەتلەرنىڭ كىملىكىنى يوقىتىشنى ئاساس قىلغان جاھانگىرلىك قاباھەتلىك چۈشى دەپ تەسۋىرلىدى.
شەرقىي تۈركىستان خىتاي تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغان، (قارايدىغان بولساق، شەرقىي تۈركىستاندا) تۈرك مىللەتلىرىنىڭ بولۇپمۇ ئۇيغۇرلارنىڭ خېلى كۆپ نوپۇسى بار.
بۇ رايون خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر ئاھالىلىرىگە قارىتىلغان كەڭ كۆلەملىك تۇتۇپ تۇرۇش، نازارەت قىلىش ۋە مەدەنىيەت باستۇرۇشنى ئۆز ئىچىگە ئالغان كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى توغرىسىدىكى ئەيىبلەشلىرى سەۋەبىدىن خەلقئارا كۆڭۈل بۆلىدىغان قىزىق نۇقتا بولۇپ كەلدى.
خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇلارنىڭ ھەرىكىتىنى ئاتالمىش رادىكاللىققا قارشى تۇرۇش ۋە دۆلەت بىخەتەرلىكىنى قوغداش دەپ ئاتىدى.
قانداقلا بولمىسۇن، تەنقىدچىلەر بۇ تەدبىرلەرنىڭ سىستېمىلىق زۇلۇم ۋە ئىرقىي قىرغىنچىلىققا باراۋەر ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويدى.
بۇ ئەھۋال ھەرقايسى دۆلەتلەر ۋە كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرىنىڭ كەڭ ئەيىبلىشىگە ئۇچرىدى، مىللىي كىملىك ، مەدەنىيەت ھوقۇقى ۋە خەلقئارا مۇناسىۋەتكە چېتىشلىق مۇرەككەپ جۇغراپىيىلىك سىياسىي ۋەزىيەت شەكىللەندى. (ANI)
